حدوث مستمر زمانی عالم سیال از نظر صدرالمتالهین و مقایسه آن با نظریه حدوث اسمی حکیم سبزواری

حدوث زمانی یکی از مباحث قابل تأمل و بررسی در نتایج و لوازم نظریه حرکت جوهری است. ملاصدرا به تلقی جدیدی از حدوث عالم دست یافته است. او اجزای عالم را حادث زمانی و حادث ذاتی میداند و از این نظر با فلاسفه هم عقیده است، اما اخـتلاف نـظر مـلاصدرا با پیشینیان خود که دو گروه متکلمان و فلاسفه را تشکیل میدهند در این است که وی همچون متکلمان قائل به حدوث زمانی است، اما تلقی وی این است که حدوث عالم، تدریجی و نه دفعی (نظر متکلمان) صورت میگیرد. از نظر وی جهان در حال حدوث و زوال تدریجی است. از طرف دیگر، اگر چه او مانند فلاسفه میپذیرد که شیء ممکن دارای نسبت مساوی با وجود و عدم است، ولی تفسیر وی از حدوث ذاتی متفاوت با آن چیزی است که فلاسفه به آن قائل اند. او وجودهای مجعول را دارای نحوهای از تأخر و حدوث میداند که همان فقر ذاتی موجود ممکن است. حاجی سبزواری که از مروجان فلسفی صدرایی است در طرح مسئله حدوث و قدم عـالم، نظـریه حدوث اسمی را مطرح میکند و به خود نسبت میدهد و به اجمال به شرح آن می پردازد. این مقاله درصدد تحلیل راه حلی است که صدرا در بحث حدوث عالم بر مبنای حرکت جوهری به طرح آن و سپس به طرح نظریه سبزواری در تبیین حدوث جهان میپردازد و تأثیر این نظر از آراء گذشتگان را مورد دقت قرار میدهد.